Leśne cmentarze

Leśne cmentarze w Radiu Rzeszów

W dniu Wszystkich Świętych, 1 listopada, o godzinie 9.10 Radio Rzeszów wyemituje audycję Jolanty Danak-Gajdy o leśnych cmentarzach z Pogórza i Beskidu Niskiego. Wezmą w niej udział leśnicy z Nadleśnictwa Dukla i Rymanów.

Lasy Podkarpacia w przeszłości były widownią licznych wydarzeń historycznych, dlatego znajdujemy tu ogromną różnorodność leśnych mogił. Najstarsze z nich pochodzą sprzed ponad tysiąca lat, kiedy żyli tu ludzie reprezentujący kulturę i religię ciałopalną, nakazującą prochy zmarłych palić na stosie, zaś urnę z popiołami w trakcie całodziennej ceremonii składać w kamienno-ziemnym kurhanie. Jedno z cmentarzysk, liczące ponad 100 kurhanów ciałopalnych pochodzących z IX-X wieku znajduje się w lesie Sokolec w pobliżu rezerwatu „Prządki”.

Częste są w lasach choleryczne cmentarze, najczęściej pochodzące z XIX w. W niektórych wioskach zmarła wtedy trzecia część mieszkańców. W obawie przed rozprzestrzenianiem się epidemii Austriacy zabronili chowania ofiar na cmentarzach wiejskich, wyznaczając miejsca pochówków na terenie lasów. Codziennie furmanki zwoziły tu po kilkanaście zwłok. Ci, którzy zajmowali się ich grzebaniem, wkrótce sami byli chowani... Stąd w Beskidzie i na Pogórzu wiele miejsc w lesie nosi nazwę „cholerne”, „choleryczne”, „meralina” czy „zaraza”. W niektórych przetrwały skromne kamienne pomniczki, w innych leśnicy odtworzyli zarys cmentarza, utrwalając to miejsce jako kultowe. O jednym z takich leśnych cmentarzy, przywróconych ludzkiej pamięci, opowie ks. Jan Szpunar, proboszcz z Krościenka Wyżnego.

Ostatnia wojna rozpoczęta we wrześniu 1939 roku usiała lasy mogiłami. O jednej z nich wspomina Adam Michno, emerytowany leśniczy z Nadleśnictwa Dukla. Wiele jest żołnierskich mogił z tego okresu. Rozrzucone po lasach mogiły znane są niemal wyłącznie leśnikom.

Wojna ta w kolejnych latach przyniosła niespotykane nigdy wcześniej przejawy pogardy dla ludzi. Niemcy unicestwili całą społeczność polskich Żydów, wywożąc ich do lasu i bestialsko mordując. W wielu miasteczkach Podkarpacia Żydzi stanowili duży odsetek mieszkańców. Dziś przypominają o tych faktach miejsca zbrodni, takie jak choćby mały obelisk w lesie Błudna, gdzie we wspólnej mogile leży ponad 500 mieszkańców Dukli. O tej zbiorowej mogile mówi Piotr Miśkowiec, leśniczy leśnictwa Barwinek.  

W audycji znajdziemy również czas na wizytę na dawnych cmentarzach  łemkowskich na terenie nieistniejących wsi  Darów i  Surowica, którymi opiekuje się leśniczy Jerzy Miliszewski. Wraz z redaktor Jolantą Danak-Gajdą oprowadzą po tych nekropoliach. W tej opowieści znajdą się interesujące wątki kulturowe i historyczne.

Radio Rzeszów zaprasza do wysłuchania audycji w dniu 1 listopada o godzinie 9.10 na falach UKF 90.5 MHz.

 

Edward Marszałek